فهرست
در این بخش از مقاله قصد داریم به توضیح بهای تمام شده کالای فروش رفته چگونه محاسبه می شود؟ بپردازیم. در واقع این گونه می توان گفت که یکی از اصلی ترین اهداف هر مرکز تجاری با ایجاد نمودن کسب و کاری جدید، فروش کالای تولید شده و ارائه نمودن خدمات مختلف جهت کسب سود بیشتر می باشد. مجموع هزینه های صرف شده نیروی کار و هزینه های مواد اولیه، هزینه های مستقیم مرتبط با تولید کالای فروش رفته می باشند، که به نوعی به آن بهای تمام شده کالای فروش رفته نیز می گویند. فاکتورهای مختلفی در محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته، تاثیر گذار است.
در ادامه مقاله به توضیح مختصر چگونگی محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته می پردازیم و خواهشمندم تا پایان مقاله در آگاه حساب همراه ما باشید
منظور از بهای تمام شده کالای فروش رفته چیست؟
منظور از بهای تمام شده کالای فروش رفته در واقع همان هزینه های مستقیم مرتبط با خط تولید کالاهایی می باشد که در حال حاضر فروخته شده اند . این میزان شامل مواد مصرفی در تهیه و تولید کالا و هزینه های مربوط به نیروی کار در خط تولید می باشد. به عنوان مثال تصور کنید که یک فروشگاه لوازم خانگی تصمیم دارد که در پایان ماه بهای تمام شده محصولات فروخته شده فروشگاه را محاسبه کند. در طول این محاسبه می بایست هزینه مواد اولیه مثل نیروی کار و تمامی قطعات و هم چنین هزینه توزیع را جمع بندی و محاسبه کند، اما نکته ای که وجود دارد این است که تبلیغات و بازاریابی در این گونه محاسبات به هیچ وجه لحاظ نمی گردد.
در یک تعریف کلی و به زبان ساده این گونه می توان توضیح داد که بهای تمام شده کالای فروش رفته در واقع همان هزینه های مستقیم مرتبط با تولید کالاهای فروش رفته یک شرکت می باشد. به طور معمول بهای تمام شده کالای فروش رفته به دو گروه هزینه مستقیم نیروی کار بکار رفته در تولید و هزینه مواد مصرفی در تولید کالا تقسیم می گردد.
از آن جایی که تمامی هزینه های مربوط به ایجاد محصولات که توسط یک شرکت به فروش می روند، با مفهموم بهای تمام شده کالای فروش رفته ارتباط مستقیم دارند، در شرایطی که بهای تمام شده کالای فروش رفته دارای ضرر و زیان باشد، این امکان وجود دارد که هر یک از آن ها را از درآمد شرکت جهت محاسبه نمودن میزان سود ناخالص کم نمود. هم چنین بهای تمام شده طبق یک سری اصول خاص به چندین دسته تقسیم بندی می شود که عبارت است از:
- بهای تمام شده کالای فروش رفته
- بهای تمام شده کالای ساخته شده
- بهای تمام شده کالای خریداری شده
- بهای تمام شده کالای آماده برای فروش
عوامل موثر در محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته
جهت محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته می بایست چندین عامل گوناگون را درنظر داشته باشیم که برخی از آن ها به شرح موارد ذیل می باشند و عبارتند از:
هزینه های ثابت در بهای تمام شده: به یک سری از محصولات که در برابر تغییر سطح فعالیت، دچار تغییری نمی شوند و در کلیه سطوح فعالیت ثابت هستند، اطلاق می گردد. اقلام ثابت در واقع فقط شامل اقلامی می باشند که مربوط به امر تولید می باشند و یک سری اقلام مانند هزینه های اداری و فروش که در کوتاه مدت تغییری نمی کنند را شامل نمی شوند. در دسته بندی اقلام ثابت بهای تمام شده، دو دسته اقلام ثابت یافت می شوند که عبارتند از:
- اقلام ثابت تعهد شده: به گروهی از اقلام که قابل حذف نمی باشند و به کل تسهیلات تولیدی مربوط می گردند مثل عوارض و مالیات، استهلاک کارخانه و ساختمان.
- اقلام ثابت اختیاری: به گروهی از اقلام که با توجه به نظر مدیریت و بر اساس نیاز قابل حذف و تغییر می باشند، مربوط می شوند مثل حقوق مدیران، مخارج تحقیق، مخارج برنامه های تبلیغاتی.
هزینه های مختلط در بهای تمام شده کالا: یک سری اقلام که گرایش ویژه و یا الگوی منحصر به فردی برای توضیح ندارند را شامل می شود. برای بررسی تصمیمات مدیران در حسابداری بهای تمام شده کالای فروش رفته، اقلام مختلط را به اجزای ثابت و متغیر گروه بندی می کنند. تعداد زیادی از اقلام بهای تمام شده دارای یک سری ویژگی های اقلام مختلط می باشند، بدین معنی که یک بخش ثابت و یک بخش متغیر می باشد مثل: سوخت، آب، نگهداری و دستمزد غیرمستقیم و مخارج برق.
هزینه های متغیر در سیستم بهای تمام شده کالای فروش رفته: به گروهی از محصولات که به شکل مستقیم و متناسب با تغییرات سطوح فعالیت، کاهش یا افزایش پیدا می کنند و تناسب ثابتی بین این گونه اقلام و مقدار تولید وجود دارد، اطلاق می گردد. در یک توضیح ساده تر جهت تعریف هزینه متغیر می توان این گونه گفت که مبلغ برخی از هزینه ها صرف نظر از این که ممکن است با سفارشات، محصولات یا مراحل تولید محصول، ارتباط مستقیم یا غیر مستقیم داشته باشند، تقریبا نسبت به حجم تولید دچار تغییراتی می شوند.
هم چنین این گونه می توان گفت که هر چه حجم تولید بیشتر شود، هزینه های متغیر نیز افزایش پیدا می کنند. اگر از میزان تولید نیز کم شود، هزینه های متغییر نیز کم می شوند. گاهی اوقات به اقلام متغیر بهای تمام شده، اقلام قابل برنامه ریزی نیز گفته می شود، چرا که مدیران این امکان را دارند که در برخی از مواقع، در رابط با بعضی از این اقلام تصمیم گیری کنند یا آن ها را کنترل و محدود کنند. انواع مختلف اقلام هزینه متغیر، در آموزش بهای تمام شده به شرح موارد ذیل می باشند:
- هزینه های مربوط به توزیع و فروش
- دستمزد مستقیم، مواد مستقیم، سربار ساخت
- هزینه های اداری و تشکیلاتی مثل هزینه حمل در بهای تمام شده، ملزومات اداری، قسمت هایی از بهای برق، آب، سوخت و …
هزینه نیمه متغیر در بهای تمام شده تولید: این گونه هزینه ها با بالا رفتن میزان فعالیت (تولید) اضافه می شوند اما ازدیاد آن با یک نسبت ثابت اتفاق نمی افتد. در یک توضیح دیگر این گونه هزینه ها عبارت هستند از میزان هزینه هایی که بخشی از آن ثابت و بخشی از آن متغیر می باشد. تغییر مبالغ تمام هزینه های نیمه متغیر، در مقایسه با تغییر حجم تولید یکسان نمی باشد. این قبیل اقلام به دو گروه تقسیم بندی می شوند که عبارتند از:
- یک سری از اقلام که در اثر افزایش سطوح فعالیت با نسبت صعودی اضافه می شوند، این بدین معنی است که میزان افزایش بهای تمام شده برای یک بخش اضافی بیش از افزایشی می باشد که برای یک واحد تولیدی ما قبل ایجاد شده است.
- یک سری از اقلام که بر اثر بالا رفتن سطح فعالیت با یک نسبت نزولی در هزینه های یک بخش اضافه می شوند، این بدین معنی است که میزان افزایش بهای تمام شده برای هر بخش اضافی کمتر از افزایشی است که برای یک واحد تولیدی قبلی پدید آمده است.
هزینه های نیمه ثابت در قیمت تمام شده: هزینه هایی می باشند که از طریق افزایش سطوح فعالیت، به شکل پلکانی و متغیر اضافه می شوند. به عنوان مثال می توان گفت که افزایش تعداد دانشجویانی که در یک دانشگاه تحصیل می کنند، این امر نیازمند ایجاد نمودن ساختمان ها و کلاس های مدرن امروزی و هم چنین افزایش هزینه های استهلاک و دیگر هزینه های ثابت برای دانشگاه ها خواهد بود.
نحوه محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته
بهای تمام شده کالای فروش رفته از طریق جمع موجودی کالای شروع دوره و خریدهای انجام شده در هر دوره و سپس کسر موجودی پایان دوره محاسبه می گردد. معمولا موجودی شروع دوره متشکل از مواد اولیه و کالاهای ساخته شده موجود در انبار در شروع دوره گزارشات می باشد. خریدهای صورت گرفته در طول گزارشات شامل کلیه مواد اولیه، اجزاء و کالاهای خریداری شده در طول پروسه یک دوره می باشد. موجودی پایان دوره نیز شامل کالایی می باشد که در پایان دوره گزارش در انبار یافت می شود.
به صورت کلی فرمول محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته به شرح عبارت ذیل است:
فرمول بهای تمام شده کالای فروش رفته = موجودی کالای آماده برای فروش – موجودی کالای پایان دوره
موجودی کالای آماده برای فروش = موجودی کالای اول دوره + خرید خالص
اهمیت استفاده از حسابداری بهای تمام شده کالای فروش رفته
در واقع به این شکل می توان شرح داد که حسابداری بهای تمام شده کالای فروش رفته، موجب می گردد مدیران در ابتدا کنترل خود را بر روی تمامی هزینه های تولید مانند هزینه بکار گیری ماشین آلات، خرید مواد اولیه، دستمزد پرسنل و … اعمال کنند و سپس با نمایش دادن کنترل قوی خود، افزایش میزان بهره وری، کاهش هزینه های سازمانی و هم چنین تقویت سطح انگیزه پرسنل را فراهم کنند. در مقاله حسابداری بهای تمام شده می توانید اطلاعات بیشتری در این رابط بدست آورید.
چیزی که مشخص است این است که اگر مدیران گزارشات درست و صحیحی از مبلغ هزینه ها در اختیار نداشته باشند، در تصمیم گیری های مدیریتی و مالی خود با مشکلات متعددی مواجه خواهند شد. در یک توضیح ساده تر جهت بیان کردن منظور و نوع عملکرد حسابداری صنعتی می توان این گونه گفت که بدست آوردن بهای تمام شده هر نوع محصول و محاسبه نمودن صحیح میزان سود و هم چنین هزینه های یک محصول و مراکز مختلف هزینه.
انواع مختلف حسابداری بهای تمام شده کالای فروش رفته
صورت سود و زیان مراکز تولیدی بسیار شبیه به صورت سود و زیان مراکز بازرگانی می باشد اما دارای یک فرق اساسی محتوایی با یکدیگر می باشند و آن این است که به علت انجام عملیات اضافی جهت تولید نمودن مواد اولیه به کالای ساخته شده در مراکز تولیدی، طریقه محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته در این گونه مراکز، جدا از مراکز بازرگانی می باشد. در واقع صورت سود و زیان وابسته به لیست بهای تمام شده کالای فروش رفته، بهای تمام شده کالای تولید شده و بهای تمام شده مواد اولیه مصرفی می باشد و در یک تقسیم بندی به شرح موارد ذیل می باشند.
- بهای تمام شده کالای فروش رفته
- بهای تمام شده کالای ساخته شده
در هر دو سیستم دائمی و موقت شمارش فیزیکی، مقدار شمارش شده جهت تعیین نمودن بهای تمام شده موجودی کالا یا بهای تمام شده موجودی کالای پایان دوره، در اختیار قرار می گیرند. جهت محاسبه نمودن بهای تمام شده موجودی کالا، مقدار کالای موجود، در بهای تمام شده، ضرب می گردد.
حسابداری بهای تمام شده کالای فروش رفته، در واقع نوعی ابزار بسیار مهم می باشد که در اختیار مدیران و مسئولان قرار می گیرد، چرا که مدیران از این طریق می توانند بهای تمام شده کالای خریداری شده یا فروش رفته را حساب کنند. اهداف کلی از محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته را می توان به شرح موارد ذیل بیان نمود که عبارت است از:
- امکان فراهم نمودن کاهش هزینه های درون سازمانی، افزایش میزان بهره وری و ارتقاء سطح انگیزه پرسنل
- نظارت صحیح مدیران بر روی تمامی هزینه های تولید مثل خرید انواع مختلف مواد اولیه، هزینه استفاده از ماشین آلات صنعتی، دستمزد پرسنل و … .
ارائه نمودن گزارش های دقیق از میزان هزینه ها و سود شرکت، مسیر را برای گرفتن تصمیم گیری های مالی و مدیریتی هموار می کند. در یک توضیح دیگر می توان گفت که بدست آوردن بهای تمام شده کالای فروش رفته و محاسبه دقیق میزان سود و زیان و هزینه های تولید یک محصول و مراکز هزینه می تواند سود آوری یک شرکت را چند برابر کند.
محاسبه بهای تمام شده کالا چه کاربردی دارد؟
یکی از اصلی ترین کاربردهای محاسبه بهای تمام شده کالا این است که اطلاعات مهم و سودمندی در اختیار مدیران و یا مسئولان مربوطه قرار می گیرند تا بتوانند در زمان درست یا برای آینده تصمیمات لازمه را بگیرند. هم چنین به زبان ساده تر می توان گفت که تصمیمات کوتاه مدت و بلند مدت با توجه به گزارش های بهای تمام شده کالاها و دیگر محصولات اخذ می شوند.
مسئولان مربوطه معمولا تمامی محاسبات بهای تمام شده کالا را تجزیه و تحلیل می کنند و با توجه به میزان تاثیر عوامل گوناگون به انجام اقدامات مختلفی مثل کاهش نرخ هزینه ها و افزایش میزان بهره وری می پردازند. در یک توضیح دیگر می توان گفت که گزارش های حسابداری بهای تمام شده کالا، نوعی ابزار دقیقی در دست مدیران حسابداری یا صنایع می باشد، چرا که هزینه های گوناگون تولید را مورد تجزیه و بررسی قرار می دهند و قیمتی تمام شده از کالا را ارائه می کنند.
کلام آخر
در این بخش از مقاله به توضیح بهای تمام شده کالای فروش رفته چگونه محاسبه می شود؟ پرداختیم و تمام تلاش خود را کردیم که به طور مختصر روش های محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته را توضیح دهیم. از شما عزیزان نیز تشکر می کنم که تا پایان مقاله همراه ما بودید و خواهشمندم نظرات خود را برایمان کامنت کنید.