فهرست
در این بخش از مقاله قصد داریم به معرفی تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی کدامند + بررسی نکات مهم بپردازیم. همه انسان ها در محیط پیرامون خود، بارها و بارها کلماتی مانند اشخاص حقیقی و حقوقی شنیده اند، اما ممکن است از تفاوت این دو گروه اطلاع نداشته باشند. اشخاص حقیقی و حقوقی از لحاظ نوع حقوق و یک سری پارامترها با یکدیگر تفاوت هایی دارند که در ادامه مقاله به توضیح کامل این تفاوت ها می پردازیم و خواهشمندم تا پایان مقاله آگاه حساب همراه ما باشید.
اشخاص حقیقی چه کسانی هستند؟
شخص حقیقی یا همان شخص طبیعی در حقیقت به فرد، افراد و انسان ها گفته می شود. در یک توضیح ساده تر این گونه می توان گفت که شخص حقیقی، انسانی می باشد که در یک جامعه زندگی می کند و نه فقط از حقوق و شخصیت جداگانه و مختص خود استفاده می کند، بلکه این امکان برایش فراهم است که این حقوق را نقد کند. حقوق مختلفی مثل حق انتفاع، حق مالکیت، حق ازدواج و… نکته مهمی که وجود دارد این است که انسان به عنوان یک شخص حقیقی از لحظه تولد تا مرگ، دارای شخصیت می باشد و هیچ گاه نمی توان این گونه ادعا کرد که انسان، شخصیت حقیقی ندارد.
به زبان دیگر، اشخاص حقیقی از انسان هایی تشکیل می شوند که با آن ها روبرو هستیم. هر انسانی دارای شخصیت می باشد و از حق و حقوق خاصی برخوردار است. این افراد از سنین کودکی می توانند به عنوان مالک دارایی های خود باشند و یا از حقوق مختلفی برخوردار شوند.
اشخاص حقیقی این امکان را دارند که پس از رسیدن به سن بلوغ یا سن قانونی، از حقوق خود بهره کافی را ببرند و به تکالیف قانونی خود عمل کنند. شخصیت حقوقی این قبیل افراد فقط از طریق مرگ به اتمام می رسد و تکلیف اموال و بدهی های او بعد از مرگ به وسیله تقسیم اموالو میراث و پرداخت دین تعیین می شود. به این شکل می توان گفت که یک شخصیت حقوقی از لحظه تولد شروع می شود، فعالیت خود را ادامه می دهد و با مرگ به اتمام می رسد.
سوالی که ممکن است به ذهنتان برسد این است که آیا حقیقی بودن یک شخص به زمان محدود می شود یا خیر؟ در جواب به این سوال می توان گفت که حقیقی بودن یک شخص از بدو تولد شروع می شود و تا وقتی که زنده است ادامه دار است، با مرگ نیز تمام می شود پس می شود این گونه نتیجه گیری کرد که یک انسان تا وقتی که زنده است و در یک جامعه فعالیت می کند و وظایف خود را انجام می دهد، دارای شخصیت حقیقی می باشد و پس از مرگ نیز تمام این حقوق نیز می میرند و نابود می شوند.
اشخاص حقوقی چه کسانی هستند؟
در تعریف اشخاص حقوقی این گونه می توان گفت که بر خلاف اشخاص حقیقی، به افراد و انسان ها تعلق نمی گیرد، بلکه شامل مجموعه ای از افراد می باشد که گرد هم آمده اند و بر اساس قانون شخصیتی مستقل و جدید را پدید می آورند مانند انواع سازمان ها، شرکت ها، نهاد ها و دیگر ارگان های شبیه به هم.
شخصیت حقوقی در واقع یک شخصیت فرضی و اعتباری می باشد که متشکل از مجموعه ای مستقل می باشد. در یک توضیح دیگر این گونه می توان گفت که دو یا چند شخص حقیقی گرد هم می آیند و مجموعه ای مستقل را تشکیل می دهند که هر یک شخصیتی جداگانه از اشخاص حقیقی را دارند.
تمامی اشخاص حقوقی پدید آمده، نام و نشان، مسئولیت، اموال و بدهی های مرتبط به خود را دارا می باشند. نکته ای که می بایست به آن توجه نمود، این است که مدیریت کردن یک شخصیت حقوقی از طریق یک یا چند شخص حقیقی صورت می گیرد که این گونه افراد به جای شخصیت حقوقی پدید آمده، امضا می کنند، معامله می کنند، به بانک رجوع می کنند و دیگر اقدامات لازم را عهده دار می شوند.
در واقع شخصیت حقوقی از طریق ثبت یک قرارداد، ایجاد می شود، به فعالیت خود ادامه می دهد و از طریق انحلال و ورشکستگی نابود می شود. در حقیقت به این شکل می شود گفت که انحلال و پایان شخصیت حقوقی، مثل مرگ شخصیت حقیقی به حساب می آید. در اکثر کشورها قانونی که وجود دارد این است که برای هر سازمان، شرکت یا موسسه ای، یک شخص حقوقی در نظر گرفته می شود تا بتوانند برای آن حقوق و تکالیفی تعیین کنند.
مسئله ای که در این قسمت می بایست به آن توجه نمود این است که شخصیت حقوقی شرکت از شخصیت حقیقی مالکان شرکت مجزا می باشد. استقلال این دو شخصیت در شرکت ها و سازمان های سهامی بسیار واضح تر از شرکت های کوچک می باشد. با پیشرفت روزافزون جامعه و پدید آمدن سازمان های گوناگون، موجب شده تا قانون یک شخصیت جداگانه برای شرکت ها اعمال کند تا حقوق صاحبان و سهامداران آن حفظ و نگهداری شود و بتوانند در جوار همدیگر کار کنند.
تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی کدام است؟
بعضی از تفاوت هایی که بین دو شخصیت حقیقی و حقوقی وجود دارد به شرح موارد ذیل می باشد که عبارت است از:
آغاز و پایان شخصیت: در واقع شخصیت های حقیقی با تولد شروع می شوند و با مرگ تمام می شوند اما شخصیت های حقوقی با اراده هر یک از موسسان و بر اساس قرارداد، پدید می آیند و با منحل شدن یا ورشکستگی نابود می شوند.
نام: بر اساس قانون هر شخصی می بایست نام و نام خانوادگی داشته باشد. نام را برای فرد انتخاب می کنند و نام خانوادگی نیز نام خانوادگی پدر می باشد. اشخاص حقیقی نیز باید یک نام خاص را برای خود داشته باشند و ثبت کنند، چرا که بدون در اختیار داشتن نام، معامله و برقراری ارتباط، پیچیده و غیر ممکن می باشد.
اعتباری و طبیعی بودن: همان طور که مشخص است اشخاص حقیقی دارای وجود طبیعی می باشند و قابل مشاهده هستند، در حالی که شخصیت های حقوقی به صورت فرضی و اعتباری می باشند. این اشخاص دارای یک سری حقوق هستند و از لحاظ علم حسابداری نیز دارای خدمات حسابداری و مالی ویژه اشخاص حقیقی می باشند.
اقامتگاه: همان گونه که اشخاص حقیقی دارای اقامتگاه قانونی می باشند، نیاز است که اشخاص حقوقی نیز دارای اقامتگاه ویژه خود باشند. اوراق قضایی، نامه ها و… به اقامتگاه شخص حقوقی فرستاده می شود و اگر افراد حقیقی و حقوقی با این شخصیت برخوردی داشته باشند، به اقامتگاه وی رجوع می کنند. نکته ای که وجود دارد این است که اقامتگاه قانونی متغیر می باشد و بعد از تغییر می بایست به اطلاع مراجع ثبتی برسد.
از دیگر تفاوت های اساسی شخصیت حقیقی و حقوقی می توان به موارد ذیل اشاره نمود که عبارت است از:
- اولین و مهم ترین تفاوتی که بین اشخاص حقیقی و حقوقی دیده می شود، این است که شخصیت حقیقی دارای ماهیت طبیعی می باشد و قابل رویت است، در حالی که شخصیت حقوقی فرضی و اعتباری است و هیچ گونه ماهیت طبیعی ای ندارد.
- از دیگر تفاوت های اشخاص حقوقی و حقیقی در مکان و محل اقامت هر یک از آن ها می باشد، به گونه ای که اقامت گاه اشخاص حقوقی دفاتر و اسناد گوناگون مربوط به سهام و یا اسناد مختلف یک شرکت می باشد اما محل اقامت اشخاص حقیقی خانه و منازل مختلف است.
- محدودیت زمانی از دیگر تفاوت های اساسی مابین اشخاص حقیقی و حقوقی می باشد، چرا که شخصیت حقیقی با تولد یک انسان تشکیل می شود و تا لحظه مرگ آن شخص وجود دارد اما زمانی که شخص بمیرد، حقوق و شخصیت حقیقی آن نابود می شود. برعکس شخصیت حقیقی، شخصیت حقوقی دیده می شود که که به زمان تولد و مرگ افراد هیچ گونه وابستگی ندارد بلکه تا لحظه ای که شرکت یا موسسه مدنظر وجود داشته باشد، شخصیت حقوقی هم به زندگی خود ادمه می دهد.
ویژگی های اشخاص حقیقی و حقوقی
از دیگر ویژگی های اشخاص حقیقی می توان به موارد ذیل اشاره نمود که عبارت است از:
- مختص نمودن حقوق طبیعی به اشخاص حقیقی: بدین معنی است که حقوق طبیعی مانند حق ازدواج، حق پدر، حضانت و … فقط به اشخاص حقیقی مطلق می گردد.
- مختص نمودن مفهوم ارتکاب جرم به اشخاص حقیقی: بدین معنی است که ارتکاب جرم فقط از سوی اشخاص حقیقی اتفاق می افتد و جرمی که اشخاص حقوقی مرتکب می شود، نوعی کیفردهی به حساب می آید و به عنوان جرم نامیده نمی شود.
- مختص نمودن مفاهیم مرگ و تولد به شخص حقیقی: بدین معنی است که مفهوم مرگ و تولد فقط برای اشخاص حقیقی استفاده می شود و اگر قصد داشته باشیم که این مفهوم را برای اشخاص حقوقی بکار ببریم، می بایست واژه هایی مانند تاسیس و منحل شدن را جایگزین کنیم.
بعضی از ویژگی های اشخاص حقوقی به شرح موارد ذیل می باشد که عبارت است از:
- نام: از واجبات تأسیس شرکت ها، داشتن نام می باشد. داشتن نام شرکت جهت ثبت آن و برقراری ارتباط با جامعه از اهداف ضروری به حساب می آید.
- شروع و پایان حیات: اشخاص حقوقی نیز دقیقا مثل اشخاص حقیقی دارای مدت زمان حیات می باشند که از تاریخ تأسیس و تاریخ انحلال تشکیل شده است.
- تابعیت: بر طبق قوانین اساسی ایران تابعیت هر شخص حقوقی، تابعیت کشوری می باشد که محل اقامت او باشد. یعنی هر شرکت تأسیس شده در ایران، دارای تابعیت ایرانی می باشد.
- محل اقامت: بر طبق قوانین ایران، محل اقامت اشخاص حقوقی در واقع همان مرکز عملیات آن ها می باشد. منظور از مرکز عملیات همان نهاد، سازمان یا موسسه ای می باشد که شخصیت های حقیقی در آن گرد هم آمده اند و تصمیمات شرکت را اتخاذ می کنند.
- حقوق و تکالیف: حقوق و تکالیف اشخاص حقوقی، در گستره قانون یا اساس نامه ها وجود دارد. واجب است که بگوئیم شخصیت حقوقی دارای حق طبیعی مثل حق پدر، حضانت و … نیست. هم چنین با توجه به این که شخصیت حقوقی دارای قدرت تصمیم گیری مستقل نمی باشد، وظیفه اتخاذ تصمیمات اشخاص حقوقی، از وظایف کسانی است که به علت قانون و اساسنامه، صلاحیت اتخاذ تصمیم دارند، به عنوان مثال وظیفه تصمیم گیری در یک شرکت بر عهده مدیرعامل، مجمع صاحبان سهام و هیئت مدیره می باشد.
انواع مختلف اشخاص حقیقی و حقوقی
اشخاص حقوقی حقوق خصوصی: با رعایت نمودن مقررات عمومی قوانین ثبتی مانند انواع مختلف قوانین ثبت شرکت های تجاری و آیین نامه های ثبت انجمن و موسسات غیرتجاری پدید می آیند. شکل گیری شخصیت این اشخاص حقوقی، وابسته به ثبت می باشد و مدت فعالیت هر یک از آن ها تا تاریخ انحلال است، به عنوان مثال انواع مختلف احزاب سیاسی، انجمن های فرهنگی، جمعیت های خیریه.
اشخاص حقوقی حقوق عمومی: این اشخاص بر اساس قوانین خاص پدید می آیند و در بدو ایجاد و بدون نیاز به ثبت، دارای شخصیت حقوقی می شوند، به این معنا که برای فعالیت، نیازی به ثبت ندارند. هم چنین این گونه اشخاص به مدت زمان مقید نمی باشند و فعالیت هر یک از آن ها به طور دائمی است مثل وزارت خانه ها، دانشگاه ها، سازمان های دولتی، نظام پزشکی و … .
- هر شخص حقیقی دارای یک نام و نام خانوادگی مشخصی می باشد، هم چنین شخص حقوقی نیز می بایست نام و برند ثبت شده دارا باشد تا بتواند فعالیت های متنوع قانونی، انجام معاملات مختلف و ارتباط با دیگر شرکت ها داشته باشد.
- هر شخص حقیقی دارای جا و مکان و جایگاه تعیین شده ای می باشد تا هر شخص در هر زمان و مکانی که با او کار داشته باشد، بتواند به محل زندگی اش رجوع کند. اشخاص حقوقی هم مثل اشخاص حقیقی، باید دارای اقامتگاه و محلی مخصوص برای شرکت باشند تا اوراق، ملزومات قضایی، بخشنامه ها مالیات و … به آدرس مربوطه فرستاده شود.
- همان گونه که هر شخص حقیقی می بایست به حقوق و تکالیف خود عمل کند، شخص حقوقی نیز باید به وظایف قانونی خود در مقابل چک های صادرشده، تعهدات مالی و دیگر تکالیف قانونی عمل کند، به عنوان مثال شخص حقوقی ملزم به پرداخت مالیات می باشد.
کلام آخر
در این بخش از مقاله به معرفی تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی کدامند + بررسی نکات مهم پرداختیم و سعی کردیم نکات مربوط به تفاوت و شباهت اشخاص حقیقی و حقوقی را بیان کنیم. از همه شما عزیزان نیز تشکر می کنم که تا چایان مقاله همراه ما بودید و خواهشمندم نظرات خود را برایمان کامنت کنید.
