ترازنامه مالی یا بیلان چیست؟ + بررسی کامل انواع ترازنامه ✔️

در این بخش از مقاله قصد داریم به توضیح ترازنامه مالی یا بیلان چیست؟ بپردازیم. در یک توضیح ساده این گونه می توان گفت که ترازنامه در واقع گزارشی از داده های مالی یک کسب و کار مانند بدهی‌، دارایی‌ و حقوق سهام‌ داران در یک برهه زمانی مشخص می باشد. ترازنامه یکی از شاخه های به خصوص صورت های مالی می باشد، به گونه ای که یک نمای کلی از دارایی‌ ها و بدهی‌ های یک شرکت و میزان سرمایه‌ گذاری انجام شده توسط سهام‌ داران را در اختیار سران شرکت قرار می دهد.

در این بخش از مقاله قصد داریم به‌ صورت واضح و دقیق انواع مختلف ترازنامه در رشته حسابداری را به عموم کاربران معرفی کنیم و به اهمیت ترازنامه در مدیریت مالی یک کسب‌ و کار بپردازیم. خواهشمندم تا پایان مقاله آگاه حساب همراه ما باشید.

ترازنامه مالی یا بیلان چیست؟

در هر شغلی برای پیش بینی آینده کاری و پیشرفت اقتصادی، می بایست یک سری داده ها و اطلاعات مرتبط با راهکارهای مالی را در اختیار مدیران قرار داده شود. صورت‌ های مالی یک شرکت اطلاعات مختلفی راجع به تناسب بدهی‌ ها و درآمدها ارائه می‌ کند. معمولا مدیران بر اساس تجزیه و تحلیل اطلاعات صورت‌ های مالی و محاسبه نتایج بدست آمده برای ارتقای وضعیت اقتصادی شرکت طرح ریزی می‌ کنند. از انواع مختلف صورت‌ های مالی که اطلاعات استخراجی از آن نقش بسیار مهمی در تشریح اوضاع کسب‌ و کار دارد، ترازنامه مالی یا بیلان است.

ترازنامه در واقع یکی از صورت های مالی بنیادی می باشد که با اسامی بیلان و یا صورت وضعیت مالی هم شناخته شده است و در زبان انگلیسی به Balance Sheet معروف می باشد. ترازنامه در واقع گزارشی می باشد که تعیین می کند وضعیت بدهی، دارایی و سرمایه یک واحد اقتصادی در یک برهه زمانی مشخص به چه شکل می باشد. در حقیقت اهمیت ترازنامه به اندازه ای می باشد که می توان آن را به عنوان شرایط کلی یک واحد اقتصادی به شکل تصویر در نظر گرفت.

ترازنامه باید توسط یک حسابدار متبحر و در پایان دوره های مالی تهیه و تنظیم شود. ترازنامه مالی یا بیلان از 3 بخش اصلی بدهی، دارایی  و سرمایه تشکیل شده است که معادله حسابداری را تشکیل می دهند.  ترازنامه مالی یا بیلان، نوعی گزارش می باشد که تعیین می کند وضعیت کل دارایی، بدهی و سرمایه یک بخش اقتصادی در یک برهه زمانی مشخص به چه صورت می باشد. در واقع الزام تهیه ترازنامه حسابداری به اندازه ای می باشد که می توان آن را به عنوان وضعیت یک واحد اقتصادی مورد سنجش قرار داد و به طور معمول تهیه و تنظیم ترازنامه مالی یا بیلان توسط حسابدار و در پایان دوره های مالی صورت می گیرد.

سوالی که ممکن است به ذهنتان برسد این است که  ترازنامه چیست و از چه اجزای مختلفی تشکیل شده است؟ ترازنامه معمولا از 3 بخش اصلی بدهی، دارایی و سرمایه تشکیل شده است. وضعیت کلی ترازنامه بیلان می بایست شبیه به معادله اصلی حسابداری باشد. در یک توضیح ساده تر، ترازنامه در رشته حسابداری، نمایان گر اجزای معادله حسابداری می باشند که در واقع تصویری از اوضاع مالی یک واحد اقتصادی را در یک برهه زمانی مشخص می کند. می‌ توان این گونه گفت که مبنای اصلی تهیه ترازنامه مالی، ارائه نمودن اطلاعات اجزای معادله حسابداری در اندازه و شکل منظم می باشد.

ترازنامه مالی یا بیلان از چه اجزائی تشکیل شده است؟

از اصلی ترین بخش های یک ترازنامه می توان به دو ستون آن اشاره نمود که هر یک می بایست با هم تراز باشند. یک ستون مختص به دارایی می باشد  و ستون دیگر مختص به مجموع بدهی ها و میزان سرمایه یا حقوق صاحبان سهام می باشد. هم چنین اقلام تشکیل دهنده یک ترازنامه فقط شامل این دو ستون نمی باشد و قسمت های دیگری هم در آن یافت می شود که در ادامه به توضیح مختصر هر یک از این موارد پرداخته ایم، خواهشمندم همراه ما باشید.

ستون دارایی ها در ترازنامه: در ستون دارایی های یک ترازنامه به ترتیب میزان نقدینگی از بالا به سمت پایین قرار داده شده است. منظور از میزان نقدینگی دارایی یک شرکت، این است که سهولت تبدیل دارایی به وجوه نقد چه میزان می باشد. هر چقدر سهولت تبدیل دارایی به پول نقد بیشتر باشد، نقدینگی آن نیز بیشتر می باشد و می بایست در سطرهای بالایی ستون جای داده شود.

ستون بدهی ها و سرمایه ها در ترازنامه: ستون دوم از دو بخش تشکیل شده است، بدهی ها و سرمایه ها. بدهی ها معمولا شامل مبالغی می باشند که باید به طور مستقیم از طریق شرکت پرداخت شوند. این قبیل بدهی ها ممکن است ماهیت های گوناگونی مانند حقوق و دستمزد، اجاره بها یا طلب تامین کنندگان داشته باشد. بدهی ها هم مانند دارایی ها شامل دو بخش می باشند. بدهی هایی که سر رسید آن ها کم تر از یک سال طول می کشد را بدهی های جاری می گویند و بدهی هایی که سر رسیدشان بیشتر از یک سال طول بکشد را بدهی های غیرجاری می گویند.

بدهی های جاری مانند: سودهای قابل پرداخت، بدهی بانکی، مالیات، اجاره، دستمزدهای قابل پرداخت، تسهیلات و …
بدهی های غیرجاری مانند: بدهی های مالیاتی تعلیق شده، دیون بلند مدت و …

عنوان ترازنامه: سه قسمت اصلی نام کامل واحد اقتصادی، تاریخ گزارش و نام گزارش یا صورت وضعیت مالی از عوامل اصلی تشکیل دهنده عنوان ترازنامه می باشند که یکی از اجزای تشکیل دهنده ترازنامه بیلان به حساب می آیند. به طور معمول اسامی کامل واحدهای اقتصادی در سطر اول نوشته می شوند. اسامی گزارشات یا همان صورت وضعیت مالی در سطر دوم و در زیر عنوان درج می شوند. به همین دلیل است که در ترازنامه نام گزارش را «ترازنامه» عنوان می کنند.

تاریخ گزارش در سطر سوم آخرین روز از دوره مالی عنوان می شود. این روز به عنوان آخرین روزی می باشد که در گزارش ذکر شده است. واحد اندازه گیری ترازنامه از دیگر اجزای مهم ترازنامه، واحد اندازه گیری مورد استفاده در گزارشات می باشد. این واحد اندازه گیری که در ایران، ریال است و می بایست در ترازنامه به وضوح نشان داده شود. برای تهیه ترازنامه بیلان می توان از افراد متبحر و شرکت ها شناخته شده کمک گرفت که شرکت آگاه حساب یکی از این شرکت ها می باشد و خدمات ارزنده ای را در این زمینه ارائه نموده است.

جمع حساب ها: آخرین مورد از اجزای ترازنامه، جمع حساب ها می باشد. هدف از جمع حساب ها، در واقع جمع ستون های اول (دارایی) و دوم (بدهی + سرمایه) می باشد و همان گونه که عنوان کردیم در ترازنامه جمع حساب ها می بایست با یگدیگر تراز و برابر باشند. زیر این جمع ها نیز می بایست دو خط موازی درج شود تا نشان دهنده بسته شدن آن باشد.

انواع مختلف دارایی در ترازنامه بیلان

دارایی ها در ترازنامه بیلان از دو قسمت دارایی های جاری و دارایی های غیر جاری یا همان بلندمدت تشکیل شده اند. در ادامه به توضیح بیشتر در این زمینه می پردازیم. دارایی های جاری در ترازنامه بیلان: دارایی جاری به یک سری دارایی‌ ها گفته می‌ شود که بتوانند در مدت زمان کمتر از یک سال به پول نقد تبدیل شوند. یک سری موارد که تحت عنوان دارایی‌ های جاری در ترازنامه بیلان درج می‌ شوند به شرح ذیل می باشند که عبارتند از:

• مخارجی مثل مبلغ اجاره ساختمان یا بیمه که قبلا پرداخت آن انجام شده باشد.
• موجودی انبار و یا یک سری مواد و محصولاتی که بتوان از فروش آن در بازار اطمینان لازم را داشت.
• هر حساب‌ دریافتنی که شرکت این امکان را داشته باشد آن را در طول مدت زمان کوتاهی اخذ کند.
• اوراق بهاداری که بشود هر یک از آن ها را در طول مدت زمان یک سال فروخت و به پول نقد تبدیل نمود.
• وجوه نقد و معادل‌ های نقدی آن که متشکل از ارز، چک و صورت‌ حساب‌ های بانکی، این موارد جزوء دارایی‌ های جاری با بیشترین نرخ نقدینگی اعمال می‌ شوند.

دارایی های غیرجاری یا ثابت در ترازنامه بیلان: دارایی غیر جاری به یک سری اقلام اطلاق می گردد که بیشتر از مدت یک سال برای نقد کردن آن زمان نیاز می باشد. برخی از اصلی ترین اقلام دارایی غیرجاری به شرح موارد ذیل می باشند که عبارتند از:

• دارایی‌ های ثابت مثل انواع مختلف تجهیزات تولیدی و ماشین‌ آلات صنعتی، ساختمان و املاک.
• دارایی‌ های غیرمشهود که امتیازات مختلفی مثل حق امتیاز، حق چاپ و حق ثبت را شامل می‌ شود.
• اوراق بهادار بلند مدت که سرمایه گذاری بر روی آن ها انجام شده باشد را در این زمینه نمی توان در کمتر از یک سال به وجه نقد تبدیل نمود.

انواع مختلف ترازنامه بیلان شرکتی

هدف از تهیه ترازنامه بیلان، تعیین نمودن وضعیت دقیق مالی شرکت‌ ها برای مدیران و سهام داران می باشد، اما هر واحد تجاری با درنظر داشتن نوع فعالیت خود، می‌ توانند از ترازنامه های گوناگونی بهره مند شوند. البته نکته ای که می بایست به آن توجه نمود این است که تفاوت انواع مختلف ترازنامه در نوع حساب‌ ها، مبلغ و دیگر جزئیات می باشد که در ادامه مطلب به توضیح بعضی از آن‌ ها می‌ پردازیم.

ترازنامه شرکت خدماتی: تولید و حمل و نقل  محصول در شرکت‌ های خدماتی دیده نمی شود، در نتیجه اکثر مانده حساب‌ ها از جنس هزینه ارائه خدمات می باشند. در ترازنامه‌ شرکت های خدماتی، یک سری موارد مثل مانده حساب‌ های عملیاتی وجود ندارد و هزینه‌ های ارائه خدمات مختلف، حقوق پرسنل شرکت و … در آن بیشتر از شرکت های دیگر وجود دارد.

ترازنامه شرکت بازرگانی: ترازنامه‌ شرکت‌ های بازرگانی با توجه به نوع فعالیت این شرکت ها شامل حساب‌ های سود و زیان خالص، حساب های عملیاتی، درصد سود ناخالص و … می باشد. در این گونه ترازنامه‌ ها حساب‌ های تولیدی یافت نمی‌ شود.

ترازنامه شرکت پیمانکاری: ترازنامه در شرکت‌ های پیمانکاری با توجه کردن به نوع کار هر یک از آن‌ ها شامل پیمان‌ های کوتاه مدت و بلند مدت، دریافت سرمایه از کارفرما در مراحل مختلف، تعهدات بالا و… متفاوت می باشد. شرکت‌ های پیمانکاری این قابلیت را دارند که به صورت همزمان دارای ماهیت خدماتی، تولیدی و… باشند.

ترازنامه شرکت سهامی: این قبیل شرکت‌ ها با عنوان سهامی عام یا سهامی خاص ثبت می‌ شوند. در شرکت‌ های سهامی عام قسمتی از سرمایه خود را به واسطه فروش سهام شرکت به مردم تامین می‌ شوند. ترازنامه این گونه شرکت‌ ها با شرکت‌‌ های دیگر فرق آن چنانی ندارد و به همان شکل تهیه می‌ شود.

ترازنامه بانک: بانک ها در واقع تعیین کنندگان اصلی سرمایه‌ های عمومی در جامعه می باشند. با توجه به این مسئله که بخش زیادی از پول افراد در اختیار بانک‌ ها می باشد، آن‌ ها به واسطه این قبیل سرمایه‌ ها فعالیت اقتصادی خود را انجام می‌ دهند. حجم زیاد پول در بانک‌ ها باعث شده فعالیت هریک در افزایش، کاهش یا حتی اثرگذاری دارایی‌ های عمومی اثرگذار باشد.

ترازنامه شرکت های بورسی: تعداد زیادی از سهام‌ داران بازار بورس و ارز دیجیتال، فعالیت و تضمیم‌ گیری‌ های خود را بر اساس صورت‌ های مالی شرکت‌ ها انجام می‌ دهند. ترازنامه بیلان در شرکت‌ های بورسی، سوابق فعالیت و توانایی هر یک از آن‌ ها را نشان می‌ دهد که به عنوان مبنای بررسی بنیادی قرار می‌ گیرد. بر اساس یک سری اصول اساسی حسابداری، ترازنامه شرکت‌ های بورسی فرق آن چنانی با دیگر شرکت‌ ها ندارد.

اشکال مختلف ترازنامه بیلان

ترازنامه بیلان دارای دو شکل کلی می باشد که عبارت است از:

• شکل حساب: این شکل شبیه به حرف انگلیسی T می باشد. بالای این حرف بخش عنوان قرار داده می شود، در دو طرف آن نیز ستون های اول و دوم جای داده می شود. در این شکل ترازنامه تساوی معادله حسابداری به خوبی نشان داده می شود.
• شکل گزارشی: در شکل گزارشی طریقه نوشتن ترازنامه به این ترتیب است که ستون دوم یا همان ستون سمت چپ که نمایان گر بدهی ها، سرمایه و حقوق صاحبان سهام می باشد.

کلام آخر

در این بخش از مقاله به توضیح ترازنامه مالی یا بیلان چیست؟ پرداختیم و تمام تلاش خود را کردیم که بخشی مختصری از توضیحات مربوط به ترازنامه را شرح دهیم، هم چنین از همه شما عزیزان تشکر می کنم که تا پایان مقاله همراه ما بودید و خواهشمندم نظرات خود را برایمان کامنت کنید.