در این بخش از مقاله قصد داریم به توضیح جامع بدهکار و بستانکار به زبان ساده بپردازیم. رشته حسابداری یکی از رشته های پرطرفدار و درآمدزا در جامعه امروزی می باشد که افراد زیادی رو به این رشته می آورند و سعی دارند تحت این رشته، فعالیت کنند، مفاهیم مختلفی در رشته حسابداری مطرح است که هر یک کارایی خاص خود را دارند، بدهکار و بستانکار نیز جزوء آن دسته از مفاهیمی می باشند که بسیار پرکاربرد هستند و بین حسابداران رایج می باشند. در ادامه قصد داریم به ارائه توضیحات بیشتر و جامع تر در این باره بپردازیم، خواهشمندم تا پایان مقاله آگاه حساب همراه ما باشید.
منظور از بدهکار و بستانکار چه می باشد؟
به طور کلی در دنیای حسابداری، اصطلاحات خاصی مطرح می باشد که هر یک دارای معنا و کاربرد خاصی می باشند، بدهکار و بستانکار نیز از انواع مختلف اصطلاحات حسابداری می باشند که قصد داریم هر یک را به صورت جزئی شرح دهیم. در هر معامله ای که بین دو نفر صورت می گیرد و پول یا کالا رد و بدل می شود، یکی از طرف معامله، بدهکار خواهد بود و می بایست کالا یا هزینه را برگرداند و طرف دیگر معامله، بستانکار می باشد که کالا یا پول را در اختیار شخص دیگری قرار داده است.
توضیحاتی که درباره بدهکار و بستانکار مطرح کردیم، در واقع توضیحاتی عمومی می باشند و مربوط به هیچ رشته خاصی نیستند، اما اکنونه مسئله دیگری مطرح است که بدهکار و بستانکار در علم حسابداری به چه معناست؟ نکته ای که باید به آن توجه کنید، این است که معنا و مفهوم این قبیل اصطلاحات در دنیای حسابداری کاملا متفاوت از معنا و مفهوم در محیط پیرامون ما است و ممکن است در زمان کار با یک نرم افزار حسابداری، به هیچ وجه با این اصطلاحات برخورد نکنیم. دنیای حسابداری، دنیای بسیار پیچیده ای است، اما علی رغم پیچیدگی، دارای نظم و ثبات خاصی می باشد که نیازمند یادگیری است.
به زبان ساده، منظور از بدهکار در تعریف عمومی، در واقع فردی است که می بایست پولی را پرداخت کند و منظور از بستانکار در تعریف عمومی، در واقع فردی می باشد که طلب دارد و می بایست پولی را پس بگیرد. در علم حسابداری، بدهکار به عنوان گیرنده انتفاع می باشد و بستانکار به عنوان دهنده انتفاع می باشد. هم چنین نیاز است توجه داشته باشیم که هیچ کدام از تعاریف، جامع و روشن نیستند و مفهوم بدهکار و بستانکار در حسابداری دو طرفه، در واقع مدخل‌هایی می باشند که در اسناد حسابداری و دفاتر حسابداری، فرم می گیرند تا بتوانند اثرات ریالی رخدادهای مالی یک شرکت یا یک سازمان را به ثبت برسانند.
انواع مختلف بدهکار
بدهکاری در علم حسابداری را می توان به صورت دو دسته مختلف تقسیم بندی نمود که البته این دو دسته به صورت بدهکار تجاری و بدهکار غیر تجاری می باشند. هر کدام از این بدهکاری ها دارای خصوصیات و تعاریف خاص خود هستند، به همین دلیل، فاکتورهای مختلفی برای هر یک از آن ها در نظر گرفته می شود که این شرایط فراهم است از طریق آن ها، این دو دسته را از یکدیگر تفکیک کنیم. در ادامه توضیحات جامع تری در خصوص بدهکاران تجاری و بدهکاران غیر تجاری در اختیارتان قرار می دهیم که خواهشمندم همراه ما باشید.
بدهکاران تجاری: در واقع منظور از بدهکاران تجاری، کسانی می باشند که کالا یا خدماتی را در اختیار آن ها قرار داده ایم و این اطمینان را داریم که کالا و خدمات آن ها، در یک برهه زمانی به فروش می رسند و سود مدنظر بدست می آید. این مسئله کمک می کند که شرایطی که در نظر گرفته شده است، مناسب باشد. به همین دلیل توصیه می شود ستونی را جهت تعیین نمودن نوع بدهکاری در نظر بگیریم و جدا از هر چیزی که یادداشت می کنید، این مسئله را نیز ذکر کنید تا بتوانید نکته به نکته تمام مفاهیم را بدانید و به آن ها دسترسی کامل پیدا کنید.
بدهکاران غیر تجاری: ممکن است با شنیدن اصطلاح بدهکاران غیر تجاری، چیز خاصی به ذهنتان نرسد و این مسئله را ندانید که بدهکاری غیر تجاری دارای چه شرایطی می باشد و چگونه است. باید در نظر داشته باشیم که این قبیل افراد در واقع کسانی می باشند که کالاها و محصولات غیر تجاری به آن ها فروخته شده است و هیچ گونه فرایند خاصی برای آن ها در نظر گرفته نشده است. به نوعی می توان گفت بدهکاران غیر تجاری بسیار شبیه به کسب و کارهایی می باشند که کالایی را می فروشند.
انواع مختلف بستانکار
با توجه به توضیحات و تعاریف مختلفی که ارائه دادیم و درباره انواع مختلف بدهکاری در علم حسابداری، اطلاعاتی را در اختیارتان قرار دادیم، دریافتیم که بدهکاری به حالتی اطلاق می گردد که در آن فرد حقیقی یا حقوقی می بایست مبلغی را به حساب بستانکار پرداخت کند، اما این تعریف ها درباره مبحث بستانکاری درست نمی باشد. به شکل کلی در دنیای تجاری و مبادلات کالا و خدمات گوناگون، فرد یا مرکزی که کالا یا خدمتی را به فرد دیگری ارائه کند، به عنوان شخص بستانکار شناخته می شود، در مقابل آن فردی می باشد که خدمت یا کالا را دریافت نموده است و به عنوان بدهکار در نظر گرفته می شود.
بنابراین با توجه به این توضیحات، بستانکار فرد یا سازمانی می باشد که دارایی یا خدماتی که ارائه نموده است را باید در برهه زمانی مشخصی از شخص یا سازمان بدهکار دریافت کند. به شکل کلی می توان گفت که دو نوع بستانکار وجود دارد که عبارت است از:
بستانکار تجاری: به اشخاص یا سازمان هایی اطلاق می گردد که در ازای ارائه نمودن خدمات خود، هیچ گونه وجه نقدی را دریافت نکرده است. این اشخاص یا سازمان ها در معاملات تجاری گوناگون، در برابر موجودی کالا قرار گرفته و به عنوان فروشنده در دنیای تجارت و بازرگانی فعالیت می کنند.
بستانکار غیر تجاری: در مبحث بستانکاری غیر تجاری، یک سری معاملات شکل نگرفته است، چرا که در این قسمت، اشخاص یا ارگان های مدنظر مانند بانک ها، مبلغی را به عنوان وام یا قرض برای برهه زمانی خاص و با میزان سود مشخصی به افراد یا سازمان های گوناگون ارائه می کنند.
انواع مختلف روش های مدیریت بدهکاران
تمامی هزینه ها و دارایی ها دارای ماهیت بدهکار می باشند، به زبان ساده تر، هر آن چه را که برای به دست آوردنش وجه پرداخت کنیم، به عنوان بدهکار است. از طرف دیگر، تمامی بدهی ها و درآمدها دارای ماهیت بستانکار می باشند، بدین معنی که در برابر اعتبار یا محصولاتی که دریافت می کنیم، بستانکار می باشد. مدیریت و نظارت بر بدهکاران جهت جلوگیری از ایجاد نمودن مشکلات حاصل از عدم پرداخت به موقع بدهی، بسیار مهم و نیازمند توجه بسیاری می باشد. عدم پرداخت بدهی در مهلت تعیین شده، موجب اضافه شدن بر بدهی می شود و حتی گاهی اوقات آن را غیر قابل وصول می کند. همین مسئله موجب بروز ضرر و زیان در نقدینگی کسب و کار می شود.
در کسب و کارهای مختلف، معمولا افراد مطمئن می شوند که تعداد کل بدهکاران خود را زیر نظر دارند، چرا که مدیریت درست بدهکاران موجب می شود که آنها در طول مدت زمان کمتری، بدهی خود را پرداخت کنند و در نتیجه بدهی ها بسیار کمتر می شوند. در نتیجه، جمع آوری حساب بدهکاران، این اطمینان را به هر یک از آن ها می دهد که جریان نقدی سالمی وجود دارد. به طور معمول وظایف هر کسی که بدهکاران را مدیریت می کند به شرح موارد ذیل می باشد و عبارت است از:
- بررسی وصول بدهی در موعد مقرر
- در نظر گرفتن کلیه امورات مالی بدهکاران
- اجرای هر یک از سیاست های اعتباری صحیح
- انجام هر کدام از چک های اعتباری و درخواست های اعتباری
- تنظیم هر یک از محدودیت های اعتباری و همچنین شرایط پرداخت
- این قابلیت را دارد که پروسه دریافت مطالبات را در جهت بازیابی پرداخت های تعویق افتاده، بهبود ببخشد
- ایجاد نمودن سیاست های مستمر و دائمی در ارائه اعتبار به شرکت هایی که دارای بازپرداخت به موقع می باشند
- ایجاد نمودن طرح های تشویقی مثبت می تواند در شکل گیری انگیزه برای پرداخت به هنگام و ساده سازی گردش کار تاثیرگذار باشد
انواع مختلف ماهیت حساب در حسابداری
همان گونه که در جریان هستید، در حسابداری دو طرفه، یک طرف حساب به عنوان بدهکار و طرف دیگر به عنوان بستانکار می باشد. برخی دیگر از حساب هایی که دارای ماهیت بدهکاری می باشند، عبارتند از: دارایی، هزینه، پیش پرداخت، بهای تمام شده. هم چنین علاوه بر این حساب های بدهکار، حساب های دیگری نیز هستند که دارای ماهیت بستانکار می باشند مانند: درآمد، بدهی، پیش پرداخت، حقوق صاحبان سهام و … .
شرایطی را در نظر داشته باشید که بدهکار می بایست پول یا کالایی را پرداخت کند و از سوی دیگر، بستانکار نیز همواره به عنوان فردی می باشد که باید مبلغی را پس بگیرد. اگر دید ما این گونه باشد، پدیده های مختلفی مانند دارایی، هزینه ها و پیش پرداخت به عنوان بدهکار می باشند، بدین معنی که اگر به آن ها به دید یک انسان نگاه شود، آن ها به ما بدهکار هستند. از جانب درآمد، حقوق صاحبان سهام و انواع پیش نیازها نیز به عنوان بستانکار می باشند، چرا که مبلغ و یا کالایی را در اختیار انسان قرار می دهند.
باید این نکته را درنظر داشت که اگر طرف حساب افراد در یک شرکت حسابداری، فردی حقیقی باشد، می بایست همانند شرایط عامیانه به آن نگاه کرد، بدین معنی که اگر فردی بدهکار باشد، می بایست پولی را پرداخت کند و اگر فردی بستانکار باشد، باید پولی به او برگردانده شود.
نکته دیگری وجود دارد که می بایست به آن توجه شود، ماهیت برخی حساب ها با توجه به تأثیر آن ها در کاهش یا افزایش سرمایه شرکت یا دارایی ها مشخص می شود و حساب درآمد، هزینه، ذخیره استهلاک در این گروه از حساب ها قرار داده می شود. حساب های گروه درآمد، به این دلیل که موجب افزایش سرمایه می شوند، دارای ماهیت بستانکار هستند و حساب های گروه هزینه، به این دلیل که میزان سرمایه را کاهش می دهند، دارای ماهیت بدهکار می باشند. حساب ذخیره استهلاک نیز چون کاهنده دارایی است، دارای ماهیت بستانکار می باشد.
چه فرقی بین بدهکار و بستانکار وجود دارد؟
با توجه به توضیحات مختلفی که درباره اصطلاح بدهکار و بستانکار ارائه کردیم، متوجه شدیم که تفاوت بین این دو بخش، به نسبت زیاد می باشد. بستانکاران در واقع افراد یا کسب و کارهایی می باشند که به شرکت های دیگری وام داده اند و در نتیجه از آن ها طلبکار هستند. در مقابل نیز، بدهکاران کسانی می باشند که از یک تجارت، در خواست وام کرده اند و بنابراین پولی بدهکار می باشند. با این وجود باید درنظر داشته باشیم که تقریباً همه کسب و کارها، بستانکار و بدهکار می باشند، چرا که شرکت ها غالبا اعتبار را تأمین می کنند و به تأمین کنندگان به واسطه هر گونه تأخیر در پرداخت، پرداخت می کنند.
در واقع، تنها شرکت هایی که بعید است بستانکار و طلبکار به حساب آیند، مشاغلی می باشند که تمام معاملات خود را به شکل نقدی انجام داده اند. برای شرکت های متوسط و بزرگ، پرداخت تمامی معاملات به صورت نقدی بی واسطه است. اصلی ترین مفهومی که زمان معامله با بدهی و بستانکاری باید درنظر گرفت، این است که کل مبلغ بدهی ها می بایست با کل بستانکاری ها در هر معامله، برابر باشد. متعادل سازی هر معامله در حسابداری دو طرفه، برای داشتن یک دفتر کل شفاف، صحیح و جامع مالی تجارت، امری حیاتی و ضروری می باشد.
اعلامیه بدهکار و بستانکار نیز در واقع سندی می باشد که برای انتقال و اصلاح مانده طرف حساب های سیستم خرید و فروش استفاده می گردد. یک نمونه دیگر از آن پرینت حساب بانکی می باشد که از حساب بانکی خود می گیریم و به عنوان پایه و اساس صورت مغایرت بانکی قرار می گیرد. از طریق ثبت نمودن اطلاعات اعلامیه بدهکار و بستانکار ، موارد و امکانات ذیل در اختیار افراد قرار می گیرد که عبارت است از:
- امکان انتقال و جابجایی مانده بین دو طرف حساب مختلف
- امکان صدور سند حسابداری جهت اعلامیه بدهکار و بستانکار
- امکان انتقال و جابجایی مانده بین دو حساب گوناگون یک طرف حساب
کلام آخر
در این قسمت از مقاله به توضیح بدهکار و بستانکار به زبان ساده پرداختیم و تمام تلاش خود را کردیم که اطلاعات مختلفی را درباره تفاوت بین بدهکار و بستانکار، انواع مختلف ماهیت حساب در حسابداری، انواع مختلف بدهکاران و بستانکاران و روش های مختلف مدیریت هر یک از آن ها در اختیارتان قرار دهیم، از شما عزیزان نیز تشکر می کنم که تا این بخش از مقاله همراه ما بودید و خواهشمندم نظرات خود را برایمان کامنت کنید.